Productieve macht
Macht heeft vaak een negatieve klank. We praten tegenwoordig liever over coöperatief leiderschap en gedeeld eigenaarschap in organisaties. Ook ik vertel daar dagelijks over omdat het past bij onze (westerse) manier van werken maar ook bij onze ontwikkeling en geloof in de kracht van het samenwerken. Toch heb je ook macht nodig als middel om dingen te realiseren. Ik noem het liever “productieve macht”. Als je die niet hebt gebeurt er niets. Je kent het wel, de eindeloze vergaderingen en discussies binnen processen in je organisatie, heel leuk maar er gebeurt vaak niets. Het wordt niet concreet, het voelt nooit af.
Adam Kahane schreef er prachtige boeken over. Als conflictbemiddelaar en facilitator, die in meer dan vijftig landen strijdende partijen nader tot elkaar bracht zoals in Guatemala, tijdens het vredesoverleg, en Zuid-Afrika aan het einde van het Apartheidsregime. Hij schreef onder andere het boek “Power & Love”. In dit boek legt hij het verschil uit tussen schadelijke macht die meer gaat over “macht-over” en productieve macht waar het gaat over “macht-tot”. Bij productieve macht gaat het meer om de universele beweegkracht je werk gedaan te krijgen. Het is eigenlijk de motor achter zelfverwerkelijking. Iets dat heel goed in ons huidige tijdsbeeld past. Hij legt uit dat macht haaks staat op liefde en dat die twee de ruimte van sociale verandering afbakenen. Als we los willen komen en vrijelijk binnen die ruimte willen bewegen, als we onze lastige problemen willen aanpakken, moeten we die beide drijfveren (power & love) begrijpen en ermee gaan werken. In plaats van dat er een keuze voor het één of het andere moet worden gemaakt, vormen macht en liefde een permanent dilemma dat steeds weer creatief moet worden opgelost door beide in te zetten. Die verzoening is in theorie gemakkelijk, maar moeilijk in de praktijk.
Martin Luther King Jr. deed als enerzijds praktisch activist en anderzijds spiritueel leider vaak de uitspraak “macht zonder liefde is roekeloos en verkeerd, maar liefde zonder macht is sentimenteel en apathisch”. In mijn ervaringen kom ik dit ook vaak tegen en onderschrijf ik King’s weergave. Macht zonder liefde mondt uit in een oorlog (ruzie, conflict, onenigheid). Liefde zonder macht levert futloze vrede op die ons klemgezet op onze plek achterlaat (geen enthousiasme of veranderzin).
In organisaties mag je het met elkaar eens zijn, je mag elkaar fantastisch vinden, je mag dat van de daken roepen. Maar af en toe moet het donderen en moet er met de vuist op tafel geslagen worden. Mijn oma zei het altijd andersom “er moet in een goede relatie af en toe met elkaar worden gevochten als er daarna maar weer geflirt wordt”.
Ik raak over het onderwerp “macht” niet uitgepraat want kom het continue tegen in mijn dagelijkse praktijk waarin we met communicatie strategieën voor organisaties in de weer zijn en waarbij het niet enkel gaat over leuke mooie dromen, maar ook om zaken die minder leuk gevonden worden maar wel noodzakelijk zijn om te doen. Neem situaties rondom maatregelen voor Corona. Natuurlijk willen we niet dat mensen elkaar niet kunnen ontmoeten en toch kon het even niet anders. Je kunt dat dan dwingend proberen op te leggen aan mensen, maar zonder de compassie en begripvolle uitleg zal de regel geen effect hebben.
Een fusie van meerdere organisaties brengt veel veranderingen met zich mee. Natuurlijk ligt er een bestuurlijke reden aan zo’n besluit ten grondslag en toch zul je mensen in en rondom de organisatie vanuit begrip en bewustwording en vooral vanuit vertrouwen hierin mee moeten nemen.
Als we willen slagen in het samen creëren van nieuwe sociale werkelijkheden, kunnen we niet kiezen tussen macht en liefde. We moeten voor beide kiezen.
