Kiezen voor gesprek

Soms krijg je een aanvraag voor een opdracht waarbij je van tevoren weet dat het bijzonder is. Dat het heel moeilijk en spannend is. Dat het ook pijnlijk is om hem aan te pakken. Zo’n vraag kreeg ik van de Gemeente Enschede.

De vuurwerkramp heeft Enschede, nu bijna 25 jaar geleden, blijvend veranderd. Op een middag in mei 2000 legde een brand en de daarop volgende explosie een gehele wijk plat. Er vielen 23 doden, onder wie 4 brandweerlieden, ongeveer 950 mensen raakten gewond en 200 woningen werden verwoest.

Er is veel over geschreven en gefilmd. Vele onderzoeken zijn gedaan, mensen zijn veroordeeld en conclusies zijn getrokken. Een nieuwe wijk is van de grond af aan weer opgebouwd. Enschede probeert de ramp achter zich te laten en één keer per jaar wordt de dag herdacht.

Onderzoekers van de Universiteit Twente en Radboud Universiteit hebben in opdracht van de Tweede Kamer een onderzoek ingesteld en een zeer kritisch onderzoeksrapport was het resultaat. Hierin werd met name de rol van de Rijksoverheid onderzocht bij de vuurwerkramp in Enschede en die van Culemborg een paar jaar daarvoor. Het doel was om hier lessen voor de toekomst uit te leren. Uit het onderzoek bleek dat er het nodige niet goed is gegaan.

De Gemeenteraad van Enschede vond het belangrijk dat het onderzoek dat vorig jaar reeds aan de Tweede Kamer was gepresenteerd ook aan de inwoners van Enschede gepresenteerd zou worden. Ik werd gevraagd om als gespreksleider dit gesprek te begeleiden.

De avond was indrukwekkend. Er waren heel veel aanwezigen. Ieder vanuit zijn of haar positie. Er waren verschillende herinneringen. Maar allen deelden ze deze ramp die bepalend is geworden in al hun levens. Van inwoner, raadslid, weduwe van een omgekomen brandweerman tot de oud eigenaar van de vuurwerkopslag. Ze waren er allemaal. Allen gaven ze kleur aan de avond. De één deed dat door het verdriet van het verlies te delen en te vragen om excuses van de overheid. Een ander door meermaals boos te interrumperen. De meeste mensen luisterden alleen en waren zichtbaar onder de indruk. Maar allen waren ze enorm betrokken bij deze gedeelde gebeurtenis.

Was het een mooi gestructureerd gesprek, waarbij iedereen elkaar liet uitspreken en goed luisterde? Nee. Gaf het gesprek een ontspannen en goed gevoel? Nee. Was het voor mij een overzichtelijk gesprek dat soepel verliep? Absoluut niet. Nee, de gebeurtenis die nu aan de hand van dit onderzoek werd gepresenteerd bevatte wederom al zijn kleuren die het in de discussie de afgelopen 25 jaar ook heeft gehad. En is dat verkeerd? Nee dat denk ik niet. Het is hooguit heel verdrietig dat dit gevoel er nog steeds was. Dat het gedeeld werd is denk ik heel sterk. Dat de raadsleden van de Gemeente Enschede ervoor kozen om dit gesprek zo aan te vliegen toont wel aan dat ze moedig zijn en dat ze geloven in het eerlijke en open gesprek. Voor mij als professional in communicatie voelde het als een ervaring die me weer veel leerde over openheid en de kracht van het gemeenschappelijke gesprek. Ongeacht wat het onderwerp, de zwaarte of gevoeligheid van de boodschap is. Open is altijd beter dan gesloten. Kiezen voor gesprek in plaats van de stilte.

(Fotografie: Ernst Bergboer 1Twente)